İsrail yıllardır neden Siloam Yazıtı’nı istiyor, tablette ne yazıyor?

İsrail Başbakanı Netanyahu'nun 15 Eylül'de ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun da katıldığı etkinlikte 1998'de dönemin Türkiye Başbakanı Mesut Yılmaz'dan Siloam Yazıtı'nı istediğini anlatmasının ardından Siloam Yazıtı yeniden gündeme geldi, Türkiye'de Siloam Yazıtı'nı korumak için alarm seviyesi yükseltildi. MİT'in koruduğu, İsrail'in ısrarla istediği Siloam yazıtları neden bu kadar önemli, tablette ne yazıyor? Siloam yazıtı Kudüs'te bulunan en eski ve en uzun İbranice yazıt olarak kabul ediliyor. 2700 yıl önce, MÖ 7. yüzyılda Yahuda Kralı olan Hezekiel (MÖ 725-697) ülkenin doğusundaki Asur Devletini büyük bir tehdit olarak görmekteydi ve olası bir savaş veya işgale karşı Kudüs halkının içme suyu ihtiyacını güvence altına alacak bir proje geliştirme ihtiyacı hissetmişti. O dönem Asur Devletinin başında ise Kral Sanherib bulunuyordu. Şehrin su ihtiyacı Ayn-i-Silvan çeşmesinden karşılanmakta idi. Kuşatma tehdidi altında bulunan yer ise Kudüs’teki surlarla çevrili David Kalesi idi. Hezekiel, bu yüzden şehir surlarının altından bir tünel kazdırmış ve Gihom Pınarının akışını şehrin merkezindeki Siloa Göletine bağlamıştı. Tünelin kazılmasına iki ucundan ayrı olarak başlanmış ve kazılan tünel tam ortada birleşmişti. Elde edilen bu başarı anısına tünelin bu orta noktasına, taş bir kitabe üzerine, eski bir İbrani Alfabesi olan Fenike dilinde bir yazıt konulmuştur. İki kralın karşılaşmasından bahseden ve bu yazıtın adı Siloam'dır. Kral Hezekiel’in tahmin ettiği üzere Asur Kralı, Kudüs’ün bu şehrini kuşattı. Tamamladığı su tüneli inşaatı, şehrin düşmesini zorlaştırdı ve birkaç ay daha öteleyebildi. Ama sonuçta şehir düştü ve Hezekiel son Yahuda kralı oldu. Şehrin tekrar imarı, Babil Kralı Nabukadnezar’dan sonra, sürgündeki halkın geri dönüşüne izin verilmesinden sonra oldu. Osmanlı döneminde Kudüs'ten alınan tablet halen İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergileniyor. 1998 yılında Netanyahu yazıtı dönemin başbakanı Mesut Yılmaz'dan istese de Yılmaz teklifi reddetti. 2007 yılında bu kez Kudüs Belediye Başkanı Uri Lupolianski yazıt için girişimde bulundu ve 'iyi niyet jesti' olarak yazıtın İsrail'e iadesini istedi. Türkiye'nin yanıtı yeniden 'hayır' oldu. 2007'de dönemin İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres, mevkidaşı Abdullah Gül'den İsrail'in kuruluşunun 70. yıl kutlamalarında sergilenmesi için eseri ödünç olarak istemişti. Gül olumlu yanıt verse de İsrail'in Gazze politikaları nedeniyle eser İstanbul'da kalmıştı. 2017'de İsrail Kültür Bakanı Miri Regev, yazıt karşılığında iki fil teklif etmiş ancak öneri reddedilmişti.

TABLETTE NE YAZIYOR?

İbranice tablette tünelin yapım aşaması anlatılıyor. Bazı kısımları çıkartılırken hasar alan tabletteki metnin Türkçeye çevirisi ise şöyle: " tünel ve bu, tünelin hikâyesidir. İşçiler hâlâ kazmalarını kaldırırken, her biri diğerine doğru çalışıyordu ve hâlâ üç arşınlık bir mesafe kazılmayı beklerken, birinin sesi diğerine seslendi, çünkü kayada sağ tarafta bir çatlak vardı . Ve buluşma gününde, taş kesiciler birbirine doğru vurdu, kazma kazmaya. Ve su, kaynaktan havuza, bin iki yüz arşın boyunca aktı ve taş kesicilerin başlarının üzerindeki kayanın yüksekliği yüz arşındı." Tarihçi Erhan Afyoncu da yazıtla ilgili şu paylaşımı yaptı. Şiloah/Siloa Yazıtı-Silvan Yazıtı -Türkiye'de bulunan Yahudi tarihiyle ilgili 3 önemli yazıtın en önemlisidir. Yazıt, 1880'de Kudüs’te Şiloah Tüneli (Hezekiel Tüneli) içinde bulundu. Fenike Alfabesi'yle yazılan tablet tünelin duvarında bulunuyordu. Şehrin dışında Kidron Vadisi'nde bulunan Gihon kaynağındaki su yaklaşık 500 metrelik bir kanalla şehirde inşa edilen Şiloah Havuzu’na yönlendirilmişti. 6 satırlık yazıtın M.Ö. 8. yüzyılda yapılan bu kanalı anlattığı iddia edilir. Metin, Eski Ahit'te Kral Hezekiya döneminde anlatılan Asur kuşatması tehlikesine karşı inşa ediken su kanalıyla ilişkilendirilmiş olsa da, tarihiyle ilgili farklı görüşler de vardır.

ÇIKARILIRKEN KIRILDI

-Şiloah Yazıtı çıkarılırken kırıldı. 1882'de İstanbul'a Müze-i Hümayun'a gönderildi. Bugün İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ndedir. -Yahudi bilim adamları yazıtın Türkiye için önemli olmadığını iddia edip, değişik argümanlar ileri sürerek İsrail'e verilmesi yönünde ortam oluşturmaya çalıştılar. İsrailli yöneticiler ise yazıtı Türkiye'den birçok defa talep ettiler. 1998'de Netanyahu, Başbakan Mesut Yılmaz'dan yazıtı istedi, kabul edilmedi. 2007'de Kudüs Belediye Başkanı Uri Lupoliansk, Türkiye'nin İsrail Büyükelçisi Namık Tan'dan yazıtı talep etti. Reddedildi. En son ise 2022'de İsrail Cumhurbaşkanı Herzog Türkiye'ye geldiğinde yazıt gündeme geldi. Yetkililer bu hususun sözkonusu bile edilemeyeceği cevabını verdiler. -Bu yazıt 1882'de İstanbul'a geldiğinde Kudüs Osmanlı toprağıydı. Kendi toprağımızdan çalınmasın diye başkentteki imparatorluk müzesine getirmiştik. O dönemde İsrail diye bir devlet de yoktu. NETANYAHU KONUŞTU, MİT DEVREYE GİRDİ Gazeteci Barış Terkoğlu, Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkililerinin şu anda Siloam Yazıtı'nın restorasyon nedeniyle kaldırıldığı depoda, sağlıklı bir şekilde korunduğunu söylediklerini, eserin güvenliği için Bakanlık ekiplerinin yanı sıra Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) görevlilerinin de devrede olduğunu belirtti.